Nhiều nội dung trong Luật Đất đai cần sửa đổi để phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp
1. Sự thay đổi trong mô hình tổ chức chính quyền địa phương
Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ ba cấp (tỉnh – huyện – xã) sang mô hình hai cấp (tỉnh – xã). Đây là bước cải cách lớn trong hệ thống hành chính nhà nước, nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, và đặc biệt là tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp trong việc thực hiện thủ tục hành chính.
Tuy nhiên, sự chuyển đổi này cũng đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai – nơi có hệ thống pháp luật phức tạp và thủ tục hành chính chặt chẽ, phân quyền rõ ràng. Do đó, nhiều nội dung trong Luật Đất đai 2024 sẽ cần được rà soát, sửa đổi và bổ sung để bảo đảm phù hợp với mô hình hai cấp mới.
2. Vấn đề đặt ra với Luật Đất đai khi bỏ cấp huyện
Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ – Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, việc thay đổi mô hình chính quyền địa phương kéo theo hàng loạt nội dung trong Luật Đất đai cần điều chỉnh. Đặc biệt là các thủ tục hành chính liên quan đến quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, vốn trước đây thuộc thẩm quyền cấp huyện, nay cần phân định lại giữa cấp tỉnh và cấp xã.
Nếu không điều chỉnh kịp thời, tình trạng xung đột thẩm quyền, chồng chéo trách nhiệm hoặc ngắt quãng trong xử lý hồ sơ có thể xảy ra, gây khó khăn cho cả người dân, doanh nghiệp lẫn cơ quan quản lý nhà nước.
3. Các nội dung cụ thể cần sửa đổi trong Luật Đất đai 2024
3.1. Quy định về thẩm quyền cấp huyện
Trong Luật Đất đai hiện hành, cấp huyện giữ vai trò rất quan trọng trong nhiều công đoạn:
-
Lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện;
-
Thực hiện thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư;
-
Giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất;
-
Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu tại cấp huyện.
Khi cấp huyện không còn, toàn bộ các thẩm quyền nêu trên cần được xem xét phân bổ lại. Phần nào sẽ được nâng lên cấp tỉnh quản lý, phần nào giao về cấp xã? Điều này không thể làm qua loa mà cần phân tích kỹ lưỡng về năng lực thực tiễn, nguồn lực cán bộ, cơ sở vật chất và mức độ tiếp cận người dân của từng cấp.
3.2. Cán bộ địa chính xã – vị trí cần tái cấu trúc
Hiện nay, tại cấp xã có cán bộ địa chính xã trực tiếp thực hiện nhiều thủ tục như đo đạc, xác minh nguồn gốc đất, phối hợp giải quyết tranh chấp… Tuy nhiên, theo định hướng mô hình mới, sẽ không còn cán bộ địa chính xã, mà chuyển sang hình thức quản lý theo phòng chuyên môn có chức năng về nông nghiệp và môi trường.
Điều này đồng nghĩa với việc:
-
Tái cấu trúc bộ máy địa chính tại cấp xã;
-
Xây dựng lại quy trình, quy định cho phù hợp với mô hình mới;
-
Đảm bảo không để gián đoạn quá trình cung cấp dịch vụ công cho người dân.
3.3. Quy trình thủ tục hành chính liên quan đến đất đai
Những thủ tục như:
-
Đăng ký đất đai, tài sản gắn liền với đất;
-
Cấp đổi, cấp lại sổ đỏ;
-
Giải quyết khiếu nại, tố cáo;
-
Thanh tra, kiểm tra việc sử dụng đất;
… hiện nay đều có sự tham gia của cấp huyện. Khi bỏ cấp này, toàn bộ quy trình thủ tục cần thiết kế lại, để tránh phát sinh các “điểm nghẽn” trong khâu xử lý.
Việc chuyển thẩm quyền lên cấp tỉnh có thể đảm bảo tính chuyên môn cao, nhưng cũng có nguy cơ tăng tải cho cấp tỉnh, kéo dài thời gian xử lý. Ngược lại, giao cho cấp xã thì cần đầu tư mạnh mẽ về nhân lực, hệ thống thông tin, và đào tạo kỹ năng chuyên môn.
3.4. Các nội dung liên quan đến tài chính đất đai
Hệ thống tài chính đất đai như:
-
Quy định về giá đất;
-
Thuế, phí, lệ phí sử dụng đất;
-
Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư;
… cũng đang do cấp huyện đảm nhiệm một phần. Khi cấp huyện không còn, các quy định về xác định giá đất cụ thể, hội đồng bồi thường, hay thẩm định phương án sử dụng đất cần được thiết kế lại, tránh gây xáo trộn.
4. Đề xuất rà soát và đánh giá từ các cơ quan chuyên môn
4.1. Đánh giá hệ thống văn bản quy phạm pháp luật
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có công văn đề nghị các địa phương tiến hành đánh giá toàn diện về hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đất đai do mình ban hành. Trong đó, các tiêu chí đánh giá gồm:
-
Tính kịp thời, đầy đủ so với nhiệm vụ được giao;
-
Tính thống nhất, đồng bộ với văn bản cấp trên;
-
Tình trạng chồng chéo, thiếu rõ ràng;
-
Những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thi hành.
Qua đó, có cơ sở đề xuất sửa đổi hoặc bãi bỏ những quy định không còn phù hợp khi áp dụng mô hình hai cấp.
4.2. Đánh giá công tác phổ biến pháp luật
Bên cạnh rà soát văn bản, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai cũng cần được đánh giá lại để nâng cao nhận thức cho người dân trong bối cảnh mô hình chính quyền thay đổi.
-
Số lượng khóa tập huấn, đối tượng tham gia;
-
Hình thức tuyên truyền: trực tiếp, truyền thông, tài liệu phát tay…
-
Tỷ lệ người dân hiểu đúng và thực hiện đúng quy định.
Việc này sẽ giúp đảm bảo người dân không bị “mất phương hướng” khi tiếp cận thủ tục đất đai dưới mô hình quản lý mới.
4.3. Đánh giá thực tiễn thực hiện thủ tục đất đai
Cuối cùng, các nội dung như quy hoạch sử dụng đất, thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích, cấp giấy chứng nhận… cũng phải được đánh giá lại trên thực tế:
-
Mức độ thuận lợi/khó khăn khi bỏ cấp huyện;
-
Sự sẵn sàng của cấp xã và tỉnh trong tiếp nhận nhiệm vụ;
-
Hiệu quả sử dụng hệ thống thông tin đất đai;
-
Mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp.
5. Hướng đi cho Luật Đất đai: Cần sửa đổi đồng bộ và bài bản
Việc điều chỉnh Luật Đất đai 2024 để phù hợp với mô hình hai cấp không thể làm “chắp vá”. Đây là cuộc cải cách mang tính hệ thống, đòi hỏi:
-
Rà soát toàn bộ luật và các văn bản hướng dẫn thi hành;
-
Tham vấn chuyên sâu các địa phương, bộ ngành;
-
Tăng cường công nghệ số trong quản lý đất đai, giảm phụ thuộc vào địa phương;
-
Phân quyền – phân cấp rõ ràng, không chồng chéo;
-
Củng cố năng lực cho cấp xã, đặc biệt là trong tiếp nhận thủ tục, xử lý hồ sơ và giải quyết tranh chấp.
6. Cơ hội cải cách nhưng cần cẩn trọng
Mô hình chính quyền địa phương hai cấp là bước đi lớn trong cải cách hành chính. Nhưng để mô hình này hoạt động hiệu quả, Luật Đất đai và hệ thống pháp luật liên quan phải được sửa đổi đồng bộ, khoa học và phù hợp với thực tiễn.
Đây không chỉ là bài toán về pháp lý mà còn là bài toán tổ chức bộ máy, nguồn lực, quy trình và công nghệ. Nếu làm tốt, Việt Nam sẽ có một hệ thống quản lý đất đai hiện đại, hiệu quả và gần dân hơn. Nếu không, quá trình chuyển đổi có thể tạo ra những lỗ hổng pháp lý, làm phát sinh tranh chấp, khiếu nại, thậm chí là thất thoát tài sản đất đai của Nhà nước và người dân.
Việc rà soát sửa đổi Luật Đất đai 2024 vì thế không chỉ là yêu cầu bắt buộc, mà còn là cơ hội vàng để cải cách toàn diện lĩnh vực đất đai trong giai đoạn tới.
Theo: Nguyễn Hà, báo Lao Động
THÔNG TIN LIÊN HỆ:
CÔNG TY TNHH TẬP ĐOÀN 3C LAND
Trụ sở: Lầu 5, toà nhà 25A Nguyễn Thị Huỳnh, Phường 8, Quận Phú Nhuận, TP.HCM
Điện thoại: 0961413120
Email: hr.3cland@gmail.com
Facebook: 3C LAND GROUP
Website: www.3cland.com.vn